ช่วงก่อนเกิดสงคราม ทางมอญนั้นเสียหงสาวดีให้กับพม่าไปแล้ว ซึ่งแกนนำคือ พระเจ้าตะเบ็งชะเวงตี้ สามารถตีกรุงหงสาวดีเมืองหลวงของมอญได้สำเร็จ ซึ่งช่วงตอนใต้หงสาวดี จึงกลายเป็นเขตรอยต่ออิทธิพล ระหว่าง พม่า กับ อยุทธยา โดยปกติแล้วมีดินแดนมอญกับไทใหญ่ ขว้างไว้อยู่ ทางบกพม่ากับอยุทธยาเลยไม่ชนกัน พอพระเจ้าตะเบ็งชะเว็งตี้ ปราบไทใหญ่กับมอญได้ จึงมีพื้นที่ทางบกชนกัน

ทวายนั้นเป็นเมืองท่าสำคัญของอยุทธยาในอดีต เนื่องจากรับสินค้าจาก อินเดีย เปอร์เซีย อาหรับ ฝรั่งตะวันตก ซึ่งอยุทธยาก็นำสินค้าเหล่านี้มาเป็นพ่อค้าคนกลาง ขายให้ญี่ปุ่น จีน ญวน เป็นต้น หรือ อินเดีย เปอร์เซีย อาหรับ ฝรั่งตะวันตก ก็รับสินค้าจีน ญวน ที่ทวาย ไม่ต้องนั่งเรือไป จีน ญวน

การบันทึกก็มีประมาณว่า พระเจ้าตะเบ็งชะเว็งตี้ช่วงกำลังทำศึกตีกับยะไข่ เจอปัญหาอยุทธยาไปปล้นเรือขนสินค้าของพม่าบริเวณแถวทวาย ซึ่งเป็นเขตรอยต่ออิทธิพล แต่ช่วงกำลังตียะไข่ก็ตีไม่สำเร็จเนื่องจากฤดูน้ำหลากใกล้เข้ามาถึงในเขตอิทธิพลยะไข่ ขืนไม่ยกทัพกลับก็ต้องจมน้ำ เลยยกทัพกลับหงสา จึงได้จังหวะตีกับอยุทธยา ในสมัยสมเด็จพระเจ้ามหาจักรพรรดิ รวมทั้งเดียวสนับสนุนมอญให้ยุแยง ตอดขโมยสินค้าเรือพม่าอีก พอจะจับชาวมอญก็หลบหนีข้ามเทือกเขาตะนาวศรี แล้วก็สนับสนุนมอญในการโจมตีพม่าที่ประจำทหารที่ทวาย พอก่อเหตุก็หลบหนีข้ามเทือกเขาตะนาวศรี เขตอิทธิพลของอยุทธยา

บันทึกก็มีอีกว่า พระเจ้าตะเบ็งชะเว็งตี้ ได้ขอช้างเผือก แต่สมเด็จพระเจ้ามหาจักรพรรดิปฏิเสธ เพราะถือว่าช้างเผือกเป็นสัญลักษณ์กษัตริย์ อยุทธยาไม่ใช่อาณาจักรเล็กๆ การส่งสาร์นแบบนี้มาถือได้ว่าพระเจ้าตะเบ็งชะเว็งตี้ต้องการตีอยุทธยาแน่นอน ถ้าไม่ส่งช้างเผือกให้ คล้ายๆไม่ส่งบรรณาการมาให้ ต่อไปคือสงครามมาเยือนแน่นอน

ทั้งพระเจ้าตะเบ็งชะเว็งตี้ กับ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ มีแนวคิดเรื่องนี้เหมือนกันคือ จักรพรรดิราช หรือ ราชาปกครองราชา เพื่อประดับบารมี เกียรติยศตัวเอง คือการรบ ขยายดินแดน

พื้นที่ทวาย ทั้งอยุทธยากับพม่าก็ตอดกันไปมาหลายครั้ง แถมเป็นพื้นที่เมืองท่าสำคัญด้วย ฉะนั้นถ้าพม่ายึดได้ก็ถือว่าตัดการส่งกำลังของอยุทธยา ส่วนอยุทธยาถ้ายึดได้ก็จะได้ใช้เป็นเมืองท่าไปอีกนานๆ สงครามพระเจ้าอลองพญา ทางอยุทธยาก็เสียทวายไปตลอดกาล ทางพระเจ้าอลองพญา ก็ส่งชาวพม่าไปกลืนชาวทวายในพื้นที่ เพื่อไม่ให้อยุทธยาเข้ามายึดอีก ซึ่งก็จริงแต่ไม่ใช่สมัยอยุทธยา แต่เป็นสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ที่ ร.1 ยกทัพไป ทวาย 2 หน แต่ในเมืองทวายมีทั้งชาวทวายกับพม่า จึงยากที่จะรักษาเมืองในการปกครอง จำยอมต้องปล่อยไป

ในแผนที่ดูใกล้ แต่เทือกเขาตะนาวศรี + ไข้ป่า มาลาเรีย ทำคนตายไปเยอะเลย

เสียดายที่เจ้าเมืองทวาย ไม่ยอมสยบให้เรา เลยโดนยึดเมืองคืน ไม่งั้นได้ดินแดนอ่าว ชายหาดสวยๆ ฝั่งทะเลอันดามันอีกเยอะเลย

ปล. ทวาย หน้าฝน ฝนตกชุกมากๆ

ตอนนั้นก็มีชาวทวายที่ถูกเกณฑ์ไปรบเป็นไส้ศึกด้วยครับ เพราะช่วงรบกันนั้น ฝ่ายสยามเสียเปรียบ แล้วกองทัพพม่าบุกรุกทางทัพเรือคืบเรื่อยๆชาวทวายก็กลัวครับ สงครามรอบนั้นสยามคุมชาวทวายไม่อยู่ด้วยครับ กำลังพลไม่พอที่จะรบกับพม่า ถึงขั้นต้องเกณฑ์ผู้หญิงทวาย ขนเสบียง ก็ทำให้ชาวทวายไม่พอใจด้วยครับ

ไปรบขนาดเตรียมแผนนานแล้วยังพร้อมไม่พอ ตอนนั้นพระเจ้าปดุงนอกจากเก่งก็มีขุนพลมีฝีมือด้วยครับ

นับว่าเสียดาย แต่จริงๆ ถ้ายึดทวายได้ อาจจะต่อไปถึงเมาะลำเลิงต่อด้วย แต่สุดท้ายต่อให้ยึดได้ยาวก็อาจจะเสียให้อังกฤษอยู่ดี

ยากโคตรไทยยกช้าง ม้า ปืนใหญ่ เทียมเกวียนข้ามเขาไป พม่ายกลงมาทางเรือทีนี่แทบไม่ต้องเหนื่อยเลย ทัพเรือไม่แข็ง เอาทวายไม่ได้แน่นอน ต้นรัตนโกสินทร์แม่ทัพสยามเก่งๆยุคสงครามเก้าทัพ ก็ไปเสียในศึกทวาย เจอชาวเมืองกบฎ แล้วเอาปืนใหญ่ยิงใส่ค่ายสยามที่ตั้งล้อมกันเมืองทวายไว้อีกชั้นแตก หลังจากนั้นก็ไม่ไปยุ่งอีกเลย

พูดถึงทัพเรือโคตรสำคัญและสยามสมัยนั้นก็ไปพลาดท่าตรงนี้บ่อย ตอนรบกับญวณทัพบกตีกินแดนไปคอยทัพรอแล้ว แต่ทัพเรือไปพลาดท่าแพ้ ก็เลยต้องยกกลับ