สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เสด็จสวรรคตมากว่า 200 ปี หลาย “เรื่อง” เกี่ยวกับพระองค์ยังเป็นที่ร่ำลือ ไม่ว่าจะเป็นคุณูปการที่กอบกู้บ้านเมือง พระอัจฉริยะภาพทางการทหาร ความผิดปกติของพระสติ แม้แต่เรื่องราวของนายทหารสำคัญก็ยังถูกพูดถึง อาทิ พระยาพิชัยดาบหัก หรือในที่นี่ซึ่งจะพูดถึงคือทหารมุสลิมคู่พระทัย

หลายเรื่องที่ว่าเป็นเรื่องเล่าที่เราเคยฟังกันในลักษณะของตำนานเรื่องเล่าที่ผสมปนเปทั้งเรื่องเท็จ เรื่องจริง และหลายเรื่องก็ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ เรื่องเล่าที่พูดถึงนั้นมีหัวข้อเกี่ยวกับ “ทหาร” ของพระเจ้าตากที่ชื่อ “นายหมุด” ด้วย

บทความเรื่อง “เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์ (จักรีแขก) มุสลิมกู้ชาติ” ของปเรตร์ อรรถวิภัชน์ เผยแพร่ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับเดือนพฤษภาคม 2560 เล่าเรื่องนายทหารมุสลิมคนสำคัญของกรุงธนบุรี “เจ้าพระยาจักรี (หมุด)” ว่า เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์ หรือ “นายหมุด” เป็นแขกสุหนี่เชื้อสายเปอร์เซีย เดิมเป็นข้าราชสำนักอยุธยา ตำแหน่งหลวงนายศักดิ์ (หมุด) ได้รับพระบรมราชโองการให้ไปเก็บส่วยอากรจากหัวเมืองตะวันออก และได้เงินจากพระยาจันทบุรี 300 ชั่ง

แต่เมื่อนายหมุดทราบข่าวว่ากรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าก็ไม่ได้นำเงินส่วยอากร 300 ชั่งที่เก็บได้คืนแก่เจ้าเมืองจันทบุรี และตัดสินใจอาสาร่วมทัพกู้ชาติของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

นายหมุดมีชื่อเต็มว่า “มะหะหมุด” เป็นบุตรของขุนลักษมณา (บุญยัง) เป็นหลานปู่ของพระยาราชบังสัน (ฮะซัน) เป็นลูกหลานผู้สืบสกุลของดะโต๊ะโมกอล แขกมุสลิมนิกายสุหนี่ พื้นเพเดิมมาจากเปอร์เซีย มาตั้งรกรากที่เมืองสาเลห์ ประเทศอินโดนีเซีย ก่อนหนีฝรั่งล่าอาณานิคมมาอยู่หัวเขาแดง ใกล้อำเภอสทิงพระ เมืองสงขลา ประมาณ พ.ศ. 2147

ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มีบรมราชโองการให้พระยารามเดโช เจ้าเมืองนครศรีธรรมราช ยกทัพลงไปตีเมืองสงขลาจนได้ชัยชนะ คราวนั้นเมืองสงขลาที่หัวเขาแดงพ่ายแพ้สงครามและถูกเผาเสียหายเกือบทั้งเมือง

หลังสงคราม พระยารามเดโชซึ่งเป็นแขกมุสลิมนิกายสุหนี่ กราบบังคลทูลขอพระราชทานอภัยโทษลูกหลานสุลต่านสุลัยมาน แต่ให้กวาดต้อนคนออกจากพื้นที่ ผู้อายุ 60 ปีขึ้นไปย้ายไปเมืองไชยา หนุ่มสาวรวมไปถึงนายฮะซัน ให้เข้ามารับราชการที่กรุงศรีอยุธยา

ช่วงปลายอยุธยา นายหมุด ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในพระเจ้าเอกทัศน์ มีตำแหน่งที่หลวงศักดิ์นายเวร คนจึงเรียก “หลวงนายศักดิ์”

นายหมุดร่วมรบในทัพสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชอย่างต่อเนื่อง เชี่ยวชาญด้านการเดินเรือ ตั้งแต่การช่วยสนับสนุนพระเจ้าตากที่เมืองจันทบุรี และมีบทบาทสำคัญในการช่วยสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กอบกู้เอกราช

การศึกเมื่อต้นแผ่นดิน เช่น การปราบก๊กพระเจ้านครศรีธรรมราชซึ่งตั้งตัวเป็นอิสระหลังกรุงแตก เจ้าพระยาจักรี (หมุด) ก็เป็นแม่ทัพใหญ่คุมกำลังไปปราบ แม้บทความระบุว่าไม่สำเร็จ เนื่องจากหมู่ทหารแตกสามัคคีต้องถอยทัพ ต่อมาสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ยกทัพหลวงมาหนุนจนยึดเมืองได้ พระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) หนีลงไปปัตตานี แต่พงศาวดารกล่าวถึงเหตุการณ์นี้ว่า เจ้าพระยาจักรี (หมุด) ออกติดตามและจับกุมพระเจ้านครศรีธรรมราชได้

เมื่อทำศึกกับเขมรก็รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นแม่ทัพเรือ ฯลฯ และเนื่องจากความดีความชอบในการกู้เอกราช หลวงนายศักดิ์ (หมุด) จึงได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระยายมราชที่แม่ทัพเรือ เวลาต่อมาได้เป็นเจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์ ดำรงตำแหน่งสมุหนายกคนแรกของกรุงธนบุรี

เมื่อถึงแก่อนิจกรรมในปี พ.ศ. 2317 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชเสด็จไปร่วมในการฝังศพที่มัสยิดต้นสน (มัสยิดกุฎีใหญ่) จากนั้นแต่งตั้งพระยายมราช (ทองด้วง) ขึ้นเป็นเจ้าพระยาจักรี

เครดิต เวบไซต์ศิลปวัฒนธรรม https://www.silpa-mag.com/history

ถ้างั้นราชวงศ์จักรีก็มีชื่อรากมาจากชื่อยศที่พระเจ้าตากสินแต่งตั้งเหรอครับ มีการผลัดเปลี่ยนมือมา อ้างอิงตามบทความ ผมเข้าใจผิดมานานว่าเป็นยศเฉพาะหรือนามสกุล

ป.ล.ไม่รู้ว่าต้องใช้ราชาศัพท์ยังไงนะครับ ขอถามเพื่อความกระจ่างก่อน

ชื่อตำแหน่งพระยาจักรี มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาแล้วหนิครับ

ขอบคุณครับ เอาตำแหน่งทหารเอกลำดับ 1 ใช่ไหมครับ

คราวเสียกรุงครั้งแรกพระยาจักรีก็เป็นคนทรยศ ฉะนั้นพระยาจักรีมีบรรดาศักดิ์ตั้งแต่กรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีครับ

ชื่อของราชวงศ์จักรีมีที่มาจากบรรดาศักดิ์ "เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์" ตำแหน่งสมุหนายก ซึ่งเป็นตำแหน่งทางราชการที่พระองค์เคยทรงดำรงตำแหน่งมาก่อนในสมัยกรุงธนบุรี คำว่า "จักรี" นี้พ้องเสียงกับคำว่า "จักร" และ "ตรี" ซึ่งเป็นเทพอาวุธของพระวิษณุ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระแสงจักรและพระแสงตรีไว้ 1 สำรับ และกำหนดให้ใช้เป็นสัญลักษณ์ประจำราชวงศ์จักรีสืบมาจนถึงปัจจุบัน

ขอบคุณครับ อยากเห็นเป็นบุญตาสักครั้งจริงๆ 1 สำรับที่ว่า

ว่าแต่ถ้างั้น ยศเจ้าพระยาจักรีที่ไม่มีในปัจจุบันนี้ก็เปลี่ยนเป็นหัวหน้าทหารราชองครักษ์แทนใช่ไหมครับ[/b]

สาธุครับ

บรรดาศักดิ์สมุหนายกเทียบกับปัจจุบันก็คงเป็นนายกรัฐมนตรีมั้งครับ

แต่จะดูแลด้านพลเรือนเท่านั้นเพราะมีสมุหกลาโหมดูแลด้านการทหาร

ผมว่าถ้าสมัยพระเจ้าตาก พระยาจักรีท่านคงดูแลด้านทหารแหละครับเพราะทำสงครามบ่อย

พอพูดถึงสมุหนายกผมนึกถึงเวียง วัง คลัง นา ขึ้นมาเลย

พระยาจักรี ตรงนี้ขออธิบายเพิ่มเติมว่า พระยาอันนี้คือชื่อลำดับชั้นยศ ส่วนจักรีคือตำแหน่งบรรดาศักดิ์ราชทินนาม
เพราะบางทีอาจไปได้ถึงเป็นเป็นเจ้าพระยาเลย อย่างรัชกาลที่ 1 ก่อนขึ้นครองราชย์ก็เคยเป็น เจ้าพระยาจักรีมาก่อน

พระยาจักรี เป็นตำแหน่งที่ทรงอิทธิพลมากเพราะเป็นถึงสมุหนายก พระยากลาโหมจะคุมกำลังทหารเป็นสมุหพระกลาโหม
แต่เอาจริงๆแล้ว ตำแหน่งพระยาจักรีทรงอิทธิพลกว่าเยอะครับ นอกจากคุมพลเรือนในราชอาณาจักรแล้ว
ในบางสมัยยังมีอำนาจถึงขนาดคอยกำกับดูแลควบคุมทหารในหลายหัวเมืองด้วยทำให้มีอำนาจในมือมาก

ในสมัยพระเจ้าประสาททองสลับเปลี่ยนคนมาดำรงตำแหน่งนี้บ่อยมากเพื่อป้องกันการสะสมอำนาจ
ในสมัยพระนารายณ์ก็ไม่แต่งตั้งใครใดตำแหน่งนี้ไปหลายปีโดยให้พระเพทราชาทำหน้าที่คล้ายเป็นจักรีแทน