ขอแนะนำการนั่งสมาธิสำหรับผู้เริ่มต้นครับ
ออกตัวก่อนว่าสิ่งที่ผมจะแนะนำนี้
ส่วนหนึ่งมาจาก ปสก. ในการปฎิบัติธรรมของผม
บางส่วนมาจากการศึกษาวิเคราะห์ระสูตรในพระไตรปิฎก
สำหรับการปฎิบัติธรรมของผม
ผมพยายามปฎิบัติให้เป็นปกติในชีวิตประจำวัน
ด้วยการเจริญ กายคตาสติ เน้นในหมวดต่อไปนี้
- เวลาที่ไม่ค่อยได้ขยับตัว เน้นหมวดมีสติรู้อิริยาบทของกาย
- เวลาขยับตัว เน้นหมวดมีสติรู้การเคลื่อนไหวของกาย
- เมื่อมีโอกาสนั่งในที่สงัดจะเจริญอานาปาณสติดูลมหายใจ

ผมจะขอสรุปเป็นข้อๆเพื่อให้อ่านง่ายครับ

1. ทำสมาธิ ทำยังไง เริ่มยังไง
สมาธิเหมือนเป็นการงานของจิตอย่างหนึ่ง
คือ เอาจิตมาเฝ้าพิจารณาอะไรสักอย่าง
เช่น อานาปาณสติ คือกำหนดรู้ลมหายใจ
หายใจเข้าก็รู้ หายใจออกก็รู้
หายใจยาวสั้นก็รู้
ทำไปนานๆจิตเริ่มสงบ สมาธิจะเกิด

2. นั่งท่าไหน
นั่งท่าที่เราสะบาย ไม่ลำบาก
หรืออิริยาบทอื่นก็ได้ เช่นเอนหลังนอน
แต่จำไว้ว่า
สะบายมากเกินไป - ความง่วงจะมาแทน
ลำบากมากเกินไป - ความฟุ้งซ่านหดหู่จะมาแทน

ปัญหาของผม คือปวดหลัง
นั่งขัดสมาธิบนพื้นปกติไม่ได้
ผมก็หาหมอนมาหนุนก้นให้สูงแล้วนั่ง
หรือหาที่พิงหลังมาใช้

3. นั่งแล้วฟุ้งซ่าน รำคาญ นั่งไม่นาน
นั่นเพราะสติเรายังไม่มีกำลัง
สมัยก่อนผมก็เป็นครับ นั่งเหมือนบังคับตัวเอง
แต่หลังจากที่ผมฝึกสติจากกายคตาสติไปสักพัก
พอมานั่งสมาธิ จะรู้สึกว่าสงบกว่าสมัยก่อนมาก
เพราะสติจะคอยตรวจสอบจิตตลอดว่าคิดอะไร
ถ้าวอกแวกก็จะรู้ แล้วดึงกลับมา
ปัจจุบันนั่งได้นานครึ่งชม.+ ไม่ค่อยอยากลุก
ไม่รำคาญ ไม่เจ็บไม่ปวด เหมือนไปอยู่อีกโลกหนึ่ง
ที่ผ่อนคลายมากๆ ปราศจากการปรุงแต่ง

4. สำคัญคือหมั่นฝึกทีละนิด
จิตคนเรานั้นมีปกติสัดส่ายไม่อยู่กับที่
เหมือนลูกโค แต่ฝึกได้ นำมามัดกับที่ได้
ทุกอย่างในโลกต้องใช้เวลา
ถ้าผมท้าให้เดาะบอลให้ได้โดยไม่ตกเลย
ใช่ว่าจะทำกันได้ในสองสามวัน
ต้องใช้เวลา ใช้ความพยายามอย่างต่อเนื่อง
สมาธิก็เช่นกัน ใช้เวลา ค่อยๆฝึก

5. ใช้อะไรเป็นกรรมฐาน (การงานให้จิตทำ)ดี
อันนี้แล้วแต่จริตแต่ละคน
- ใช้ลมหายใจ ก็ได้ แต่บางคนไปเพ่งบังคับจนอึดอัด
- ใช้หน้าท้องยุบพองก็ได้
- ใช้การระลึกถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ก็ได้ เป็นอนุสติ
- ระลึกถึงความดี ศีล การให้ของตนเองก็ได้
- ระลึกถึงกสิณ 10 อย่าง มีสีแดง ดิน น้ำ เป็นต้น
สิ่งที่มันน่าอัศจรรย์อย่างหนึ่งของจิต คือ
การที่เราคิดหรือท่องอะไรในใจไว้สักอย่างหนึ่งบ่อยๆ
นานๆ ไม่ลดละ ทำจนเคยชิน ระลึกได้ง่าย
สิ่งนั้นจะมีกำลังขึ้น น้อมจิตให้ไปตามสิ่งนั้นได้

อย่างผมเมื่อเริ่มมีสมาธิ พิจารณาความไม่สะอาดในกาย
มีผม ขน เล็บ ฟัน หนัง อวัยวะน้อยใหญ่ต่างๆ
ผมระลึกบ่อยๆ จนเคยชิน จนเป็นปกติ
นานเข้าจิตก็เคยชิน เวลาเห็นรูปหญิงสาวต่างๆ
แทนที่จะเกิดความกำหนัด ดันเห็นว่าเป็นของไม่เที่ยง
ไม่สะอาด ไม่มีตัวตน ผุดขึ้นมาในจิตแทน
แต่สิ่งเหล่านี้ยังเรียกว่าระดับ "สัญญา" (ความจำ)
ยังไม่ใช่ปัญญาตัดกิเลสให้ขาดจนสิ้นได้
ถ้านานๆไปผมไม่ทำ ก็อาจถูกกามวิตกเข้ามาแทนได้
แต่ก็ถือว่า"อสุภสัญญา"มีอานิสงส์มาก เป็นไปเพื่อการไม่ประมาท
เพื่อได้ปัญญาในภายหน้าจากการพิจารณาตามความเป็นจริง

6. จากข้อ 5 สรุปได้คือ
คุณอยากใส่อะไรไปให้จิต ก็ทำได้
ใส่พุทธานุสติ ก็จะระลึกถึงพระพุทธเจ้า
นานๆเข้าก็มีศรัทธามาก มีผลมาก มีอานิสงส์มาก
สำคัญคือหมั่นระลึกให้ต่อเนื่อง ไม่วอกแวก

7. หากใครนึกไม่ออกว่าสมาธิมันลักษณะยังไง
ให้นึกถึงตอนที่ทำงาน เล่นเกม หรือทำอะไรสักอย่างหนึ่ง
แล้วไม่สนใจสิ่งรอบข้าง ใครว่าอะไรก็ไม่ได้ยิน
อันนั้นก็เป็นสมาธิแบบหนึ่ง แต่แบบเริ่มต้น (ขณิกสมาธิ)
จะเห็นว่าเราแค่เปลี่ยนสิ่งที่สนใจมาเป็นกรรมฐานต่างๆแทน
แต่ที่แน่นอนว่าต้องมี คือ
-ความชอบความพอใจที่จะทำ(ฉันทะ)
-ความพยายาม (วิริยะ)
-ความคิดจดจ่อ (จิตตะ)
-ความคิดใคร่ควรหาเหตุผล(วิมังสา)
รวมๆคืออิทธิบาท 4
สิ่งเหล่านี้เป็นปัจจัยพื้นฐานให้เกิดสมาธิ
พยายามคิดในแง่ที่จะเพิ่มพูนอิทธิบาท 4 (ข้อใดข้อหนึ่งก็ได้)

*สังเกตจากชีวิตประจำวัน ขณิกสมาธิที่เกิด
ย่อมมาจากอิทธิบาท 4 อย่างน้อยก็ตัวใดตัวหนึ่ง เช่น
-ทำงานด้วยความชอบ พอใจ รักในงาน
แทบไม่สนใจเรื่องอื่นๆข้างนอก = มีฉันทะ
-ปั่นงานกลัวงานส่งไม่ทัน กลัวลูกค้าด่า
กลัวเจ้านาย กลัวไม่มีกิน = วิริยะ
-อยากให้งานออกมาดี คิดแล้วคิดอีก คิดวนทั้งวัน
ปรับนั่นปรับนี่ เอาให้มันดีสุดๆ = จิตตะ, วิมังสา


8. สิ่งที่เป็นศัตรูของสมาธิ
นิวรณ์ 5 เป็นศัตรูของสมาธิโดยตรง
ซึ่งจิตมีปกติคลุกคลีกับนิวรณ์นี้
ถ้านิวรณ์ทั้ง 5 ถูกกำจัดจนหมด (ชั่วคราว)
นั่นคือบรรลุสมาธิระดับฌาน
ดังนั้นนอกจากข้อ 7 ที่ต้องเพิ่มพูนแล้ว
นิวรณ์ 5 ก็เป็นสิ่งที่ต้องละให้ได้
-กามฉันทะ ละด้วยอสุภะ พิจารณาว่ากายนี้เป็นปฎิกูล
หรือพิจารณาโทษของกาม
-พยาบาท ละด้วยเจริญเมตตา พรหมวิหาร 4
หรือ พิจารณาเทวทูตทั้ง 5
-ลังเลสงสัย กล้าๆกลัวๆ ละด้วยการพิจารณารู้เห็นตามความเป็นจริง
เจริญอานาปานสติ พิจารณากายนี้โดยความเป็นธาตุต่างๆ
-หดหู่เซื่องซึม ความง่วง ละด้วยการตั้งมั่นตั้งความพยายาม
เจริญอนุสติเสริมสร้างศรัทธาและความเพียร อยู่ในที่โล่งแจ้ง
ปรับสภาพแวดล้อมไม่ให้เอื้อต่อความง่วง
-ฟุ้งซ่าน ละด้วยการเจริญสติให้มาก
หรือเจริญกสิณเพิ่มกำลังฝั่งสมาธิ

สิ่งสำคัญคือ การรักษาศีล 5 จะช่วยขัดเกลาจิต
ทำลายอาหารสำหรับนิวรณ์ 5 ไปด้วยในตัว
ยิ่งถ้าได้เจริญสติปัฎฐานสี่ไปด้วย ยิ่งช่วยมาก


ผมมีอะไรที่อยากเขียนอีกมาก
แต่ต้องไปดูแลลูกก่อนครับ ไว้จะมาอัพเดดให้ครับ

ขอบคุณครับ จำได้ว่าตอนเด็กเป็นคนมีสมาธิมาก แต่พอโตมาด้วยอะไรหลายอย่าง วุ่นวายไปหมด จะพยายามค่อยๆกลับไปทำสมาธิอีกครั้ง

ขอบคุณครับ เป็นข้อมูลที่ดีมากๆ

เยี่ยมครับ​ขอบใจหลาย

ขอบพระคุณครับ ขออนุโมทนาครับ

อีกอันที่ผมชอบคือ headspace ซีรีส์ใน Netflix อธิบายเข้าใจง่ายดี

ขอบคุณมากครับ จะลองกลับมาเริ่มดูครับห่างไปหลายปีแล้วเหมือนกัน

เสริม
การทำสมาธิ ก็เหมือนการออกกำลังกายจิต

ถ้าทำแบบมีรูปแบบ ก็จะควบคุมสมาธิได้
ถ้าทำแบบไม่มีรูปแบบ ก็จะควบคุมไม่ได้

อีกวิธีคือการสวดบทสวดต่างๆ จะเป็นบทของศาสนาไหนก็ได้ เพื่อให้ติตจดจ่อต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่ง

ขออนุญาตเสริมนิดนึงครับ

กำลังของสมาธินั้นช่วยข่มนิวรณ์ ยังไม่ได้ถูกละถูกขจัดออกจริงๆ

พระท่านเปรียบเสมือนหินทับหญ้า ที่พอหมดกำลังสมาธิหญ้าก็จะกลับมาเจริญเติบโตได้อีกครับ

พอท่านฝึกสมาธิไประดับนึงแล้ว อยากแนะนำให้ท่านยกขึ้นไปปฏิบัติในเรื่องของวิปัสสนากรรมฐาน

ที่จะเป็นส่วนของการขัดเกลาและละกิเลสจริงๆ เสมือนท่านมีมีดที่ลับคมไว้ดีแล้ว ต้องนำมีดนั้นไปใช้ในการตัดกิเลสครับ

ขอบคุณครับ
เป็นอย่างนั้นครับ การกำจัดมี 2 แบบ คือ
แบบชั่วคราว จากการบรรลุฌาน
แบบถาวร จากการบรรลุอรหัตผล

จริงๆ
ข้างบนผมต้องการสื่อว่าถูกกำจัด(ชั่วคราว)
ขออนุญาตแก้ใขครับ (เพิ่มคำว่าชั่วคราว)
การกำจัดออกขณะนั้น คือไม่มีนิวรณ์
แต่เป็นเพียงสภาวะชั่วคราวจากการข่มด้วยกุศลกรรม
ย่อมเข้าถึงฌานได้ ตามพระพุทธพจน์ว่า
"สงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน..."

ในส่วนของการเจริญสมาธิทั่วไปที่เป็นเพียงสมถะนั้น
เห็นด้วยที่ควรจะต้องเจริญวิปัสนาควบคู่ไปด้วย

แต่ในส่วนการเจริญสติปัฎฐานสี่ มีกายคตาสติเป็นต้น
เป็นการ built-in วิปัสนากรรมฐานไปในตัว
(ใช้ไตรลักษณ์เป็นอารมณ์กรรมฐาน จนได้สมาธิ
ดังพระพุทธพจน์ที่ว่า "มีธรรมเอกผุดขึ้น")
เป็นการใช้สติพิจารณาตามความเป็นจริง
เป็นสัมมาสติ จนได้อารมณ์เป็นกรรมฐาน
บรรลุสมาธิ อันเป็นสัมมาสมาธิ ย่อมมีผลมาก
ดังพระพุทธพจน์ว่า
"เป็นทางเอก เป็นไปเพื่อการบรรลุธรรมที่ถูกต้อง"

ผมเน้นเจริญสตินำ พิจารณากายในกาย
คือ เห็นว่ากายนี้ไม่สะอาด ไม่เที่ยง เป็นทุกข์
เป็นดั่งหัวฝี เป็นดั่งโรค ไม่ใช่ของเราหรือของใคร
อย่างนี้เป็นอารมณ์ของวิปัสนา
เป็นไปเพื่อสั่งสม อสุภสัญญา มีผลมาก มีอานิสงส์มาก
เพียงแต่ผมยังไปไม่ถึงสภาวะสัมมาสมาธิครับ
ถ้าผมยังไม่ละความพยายาม
ยังไงสักวันตั้งใจว่าต้องข่มนิวรณ์ให้หมดจนได้

สาธุครับ