บทความพิเศษ | พิธา ลิ้มเจริญรัตน์

เส้นเสียงเสรีนิยม

ในห้วงสงคราม

ผมตั้งใจที่จะเงียบ ในช่วงที่ผ่านมาครับ ด้วยเหตุผลหลายอย่าง

หนึ่งคือ ผมมีพรรคการเมืองและหัวหน้าพรรค ที่มีอุดมการณ์คล้ายกัน เป็นปากเป็นเสียง แทนผมได้อยู่แล้ว ผมจึงไม่จำเป็นต้องพูดซ้ำ

สองคือ อยากเรียนรู้การฟังมากกว่าพูด ฟังเพื่อที่จะตอบสนองไม่ใช่เพื่อที่จะตอบโต้ หลังจากเคยเป็นผู้แทนราษฎรที่ต้องออกความเห็น แสดงจุดยืนและผู้แทนประชาชนแทบทุกเรื่อง

วันนี้ในฐานะพลเมืองธรรมดา จึงอยากพูดเท่าที่จำเป็น หยุด และฟังเสียงอื่นๆ ให้มากขึ้น

ถึงแม้จะยังถูกโจมตี ต่อว่า หรือเยาะเย้ย แต่ผมเลือกที่จะไม่เป็นเชื้อไฟเพิ่มในช่วงเวลาที่สังคมเปราะบาง รอให้อารมณ์สังคมเย็นลงก่อนแล้วค่อยอธิบาย โต้ เท่าที่จำเป็น

และแสดงความคิดเห็น ผ่านช่องทางที่แม่นยำและมีบริบทเหมาะสม อย่าง LinkedIn ที่สื่อสารไปถึงนักการทูตและคนทำงานระหว่างประเทศได้ตรงจุด

ถึงกระนั้น แม้ตอนที่ผมประณามกัมพูชา ที่สั่งยิงปืนเข้ามาในพื้นที่ไทยจนมีเด็กเสียชีวิต “มือเปื้อนเลือด” ก็ตกเป็นประเด็นโดนโจมตี

หรือเมื่อชี้จุดอ่อนเศรษฐกิจกัมพูชา ก็ถูกตีความว่าเห็นเศรษฐกิจสำคัญกว่าประชาธิปไตย ทั้งที่ความตั้งใจตรงข้ามกันโดยสิ้นเชิง

ล่าสุด เริ่มมีสื่อ มีเพจบางเพจ ชักจะเหมือนขู่ถึงชีวิตกันกลายๆ แล้ว ทั้งๆ ที่ผมเชื่อว่าทหารมืออาชีพไม่ทำอย่างนั้น

ทำให้ผมฉุกคิดได้ว่า ในช่วงภาวะแห่งสงคราม ใครที่เสนอทางออกที่ต่างไป ก็จะกลายเป็นวัตถุดิบทางการเมืองของข่าวปลอม หรือมักถูกมองว่าอ่อนแอหรือไม่รักชาติ

เสียงเสรีนิยมจึงมักถูกกลบด้วยถ้อยคำแข็งกร้าว

คนจำนวนมากต้องการเห็นรัฐบาลที่เข้มแข็งและให้ความมั่นคงมีค่านำเหนือสิทธิมนุษยชนและหลักนิติรัฐ

ผู้ที่อยากรักษาหลักการต้องเผชิญทางเลือกอันยากลำบาก ว่าจะเงียบเพื่อรอจังหวะที่เหมาะสม หรือจะเสี่ยงยืนยันความจริง แม้รู้ดีว่าถ้อยคำเหล่านั้นอาจถูกบิดเบือนและย้อนกลับมาทำร้ายตนเองเท่านั้นหรือ?

ในช่วงที่สังคมอยู่ในภาวะสงคราม ยังจะมีพื้นที่ให้เส้นเสียงเสรีนิยมหรือไม่?

นี่จึงเป็นคำถามที่มาของบทความนี้

เมื่อบทความนี้ตีพิมพ์ ผมจะนั่งอยู่ที่กรุงโรม ประเทศอิตาลี มองเมืองที่ผ่านคำถามแบบนี้มาครั้งแล้วครั้งเล่า เต็มไปด้วยประวัติศาสตร์สงครามและการล่มสลายของอำนาจมากมาย ก็อดนึกไม่ได้ว่า ทั้งในอดีตและปัจจุบัน “เสียงเสรีนิยม” ดำรงอยู่ได้อย่างไรท่ามกลางความมืดมน

ย้อนกลับไปในยุคมุสโสลินี เสรีนิยมถูกกดทับอย่างรุนแรง รัฐเผด็จการใช้ทหารและสื่อควบคุมทุกอย่าง นักหนังสือพิมพ์และปัญญาชนจำนวนมากถูกจับกุม บางคนต้องลี้ภัย

หรืออย่างอันโตนิโอ กรัมชี (Antonio Gramsci) ที่ถูกจำคุกแต่ยังเขียน Prison Notebooks จนกลายเป็นแรงบันดาลใจให้คนรุ่นหลัง แม้ไฟเสรีนิยมจะถูกบีบ แต่ก็ยังหาทางอยู่รอดในเงามืด

เข้าสู่สงครามเย็น อิตาลีแตกเป็นสองขั้ว ฝ่ายคอมมิวนิสต์ที่ทรงอิทธิพลในหมู่แรงงาน และฝ่ายอนุรักษนิยมที่เชื่อมโยงกับคริสตจักรและตะวันตก

การเมืองตึงเครียดจนแทบหาจุดตรงกลางไม่ได้

แต่ถึงอย่างนั้น สังคมก็ยังเปิดพื้นที่ให้เสียงเสรีนิยมบางสาย ทั้งในเรื่องสิทธิแรงงานและการตรวจสอบรัฐบาล

ไม่ใช่เสียงที่ดังที่สุด แต่ก็ไม่เคยหายไป

ทุกวันนี้ อิตาลีกำลังเผชิญความท้าทายใหม่จากการผงาดของขวาจัดและกระแสประชานิยมที่ใช้ความไม่พอใจต่อเศรษฐกิจและผู้อพยพเป็นเชื้อไฟ

เมื่อสงครามรัสเซีย-ยูเครนปะทุ รัฐบาลเลือกยืนข้างสหภาพยุโรปและนาโตเพื่อปกป้องประเทศเล็กที่ถูกรุกราน

แต่ประชาชนจำนวนมากตั้งคำถามกับค่าพลังงานและค่าครองชีพที่สูงขึ้น

บทเรียนคือ เสรีนิยมที่จะอยู่ได้ในยุคนี้ ต้องไม่เพียงยืนหยัดในหลักการสากลเท่านั้น แต่ต้องตอบโจทย์ชีวิตจริงของผู้คนไปพร้อมกัน

บารัก โอบามา (Barack Obama) เคยพูดไว้ในปี 2002 ว่า “I don’t oppose all wars. I oppose dumb wars.” คำพูดนี้ไม่ใช่แค่วาทศิลป์ แต่เป็นการสร้างพื้นที่ให้เสียงเสรีนิยมในยุคที่สหรัฐเต็มไปด้วยความหวาดกลัวหลัง 9/11

โอบามายอมรับว่าสงครามบางครั้งเป็นสิ่งจำเป็น เช่น สงครามโลกครั้งที่สอง แต่ก็ต้องกล้าบอกว่าสงครามอิรักคือ “สงครามโง่เขลา” เพราะไร้หลักฐานและจะนำไปสู่ความสูญเสียมหาศาล

การแยกแยะเช่นนี้ทำให้เสียงเสรีนิยมไม่ถูกมองว่าไร้เดียงสา แต่กลับดูจริงจังและน่าเชื่อถือ



คําว่า “เสรีนิยม” ไม่ได้มีความหมายเดียว หากแตกออกเป็นหลายเฉด ขึ้นกับเงื่อนไขสังคมและเวลา ซึ่งพอสรุปได้เป็นสี่สายหลักดังนี้

1. เสรีนิยมทางการเมือง (Political Liberalism) ยืนบนหลักนิติรัฐ การถ่วงดุลอำนาจ และการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน

2. เสรีนิยมเชิงสถาบัน (Pragmatic Liberalism) ยึดหลักการแต่ปรับวิธีการตามสถานการณ์จริง แข็งในเส้นแดงแต่ยืดหยุ่นในยุทธวิธี

3. เสรีนิยมระหว่างประเทศ (International Liberalism) เชื่อในกฎกติกาสากล ความร่วมมือกับพันธมิตร และการป้องกันไม่ให้โลกตกอยู่ใต้อำนาจฝ่ายเดียว

4. เสรีนิยมเชิงปรับตัว (Adaptive Liberalism) การประนีประนอมจนเกินพอดี ยอมอำนาจนิยมมากเกินไปจนสูญเสียแก่นแท้ของเสรีนิยมเอง

เสรีนิยมที่เคร่งครัดจนกลายเป็นตำราเกินไป มักไม่อาจอยู่รอดในโลกจริงที่เต็มไปด้วยแรงกดดันและความไม่แน่นอน มันอาจดูสวยงามในเชิงอุดมคติ แต่ขาดพลังในการโน้มน้าวและเปลี่ยนแปลงสังคมจริงๆ

ตรงกันข้าม เสรีนิยมที่ปรับตัวจนสูญเสียแก่นแท้ หรือที่เรียกว่า Adaptive Liberalism แม้จะเอาตัวรอดได้ในระยะสั้น แต่กลับบ่อนทำลายความชอบธรรมของตนเอง และเปิดทางให้อำนาจนิยมขยายตัวโดยไร้คู่ถ่วง

ฝ่ายที่ยึดหลักการแบบตายตัวจึงไม่อาจสื่อสารกับสังคมได้อย่างแท้จริง ขณะที่ฝ่ายที่ยอมทุกอย่างเพื่อความอยู่รอดก็จะค่อยๆ สูญหายไปจากภูมิทัศน์ทางการเมือง แล้วทางออกอยู่ตรงไหน? เสรีนิยมที่ไม่ประสงค์จะตกอยู่ใต้อำนาจนิยมจะวางน้ำหนักอย่างไร

นี่คือโจทย์ที่สังคมไทยยังต้องเรียนรู้และถกเถียงร่วมกันต่อไป

พูดแบบหลวมๆ ความคิดของผมในตอนนี้ บางทีปลายทางที่เราต้องการมากที่สุดในห้วงสงครามและความเปราะบาง อาจไม่ใช่การยึดหลักการจนแข็งเกินไป หรือการปรับตัวจนสูญเสียตัวตน

แต่คือเสรีนิยมเชิง Pragmatic ที่รู้จักรักษาเส้นแดงของหลักการ พร้อมกับปรับวิธีการให้สอดคล้องกับเวลาและผู้คน

มันคือเสียงที่อาจไม่ดังที่สุด แต่เปรียบเสมือนเข็มทิศในทะเลคลื่นลมแรง คอยบอกทิศทางโดยไม่หลงไปตามกระแสชั่วคราว และยังคงนำทางผู้คนให้กลับมามองเห็นคุณค่าของเสรีภาพและความยุติธรรมได้อีกครั้ง

นี่คือสิ่งที่สังคมไทยจำเป็นต้องร่วมกันเรียนรู้และก้าวเดินต่อไป

อ้างอิง

– Anderson, Charles W. Pragmatic Liberalism. Chicago : University of Chicago Press, 1990.

– Rawls, John. Political Liberalism. New York : Columbia University Press, 1993.

– Sen, Amartya. Development as Freedom. New York : Alfred A. Knopf, 1999.

– Fukuyama, Francis. Liberalism and Its Discontents. New York : Farrar, Straus and Giroux, 2022.

https://www.matichon.co.th/weekly/column/article_855863


อ่านแล้วก็ได้แต่ถอนหายใจ คนแบบนี้ที่ชนะเลือกตั้งถูกสั่งไม่ให้เป็นนายก ที่เป็นได้คืออุ๊งอิ๊ง อหน. อต.

อย่าไปหวังอะไรกับสังคมไทยเลยครับ

คุณภาพประชากรก็ได้แค่นี้แหล่ะครับ พูดไปเดี๋ยวก็หาว่าเหยียดกันเองอีก

ก่อนมีเรื่องกับเขมรผมเคยหวังเล็กๆ
หลังมีเรื่องเขมรผมเลิกหวังและ

ประเทศไทยถ้ามันจะเจริญมันเจริญไปนานแล้ว ตอนนี้ก็เตรียมตัวเป็นประเทศดาดๆได้เลยในอนาคต คนบริหารประเทศแต่ละตัวมีแต่พวกเอาแต่ผลประโยชน์ตัวเองทั้งนั้นแล้วมันก็โจ่งแจ้งขนาดนี้ แต่มันก็ยังมีพวกง่าวๆที่ยังศรัทธาอยู่ซึ่งก็ไม่เข้าระบบสมองขิงพวกแมงว่าคิดไม่ได้จริงๆหรือแกล้งโง่

เกิดมา30กว่าปีกำลังพัฒนาตั้งแต่เกิดจนตอนนี้ก็ยังกำลังพัฒนาเพราะประเทศนี้มันห้ามพัฒนา

เค้าคงไม่อยากให้พิธาเป็นและพอใจเมื่อ ออ ได้เป็นนายก

ไม่เกิน 10-15 ปี พังด้วยเศรษฐกิจเนี่ยแหละ
แล้วอย่าคิดว่ามันจะทรงๆไม่ต่างจากที่ผ่านมา ที่ผ่านมาสัดส่วนประชากรวัยทำงานยังเยอะมาก

หลังจากนี้ที่มีคนแก่เยอะเนี่ยแหละของจริง domestic consumption ลด, ภาระทางการคลังเพิ่ม

เด็กก็ห้ามฉลาดเดี๋ยวไม่เชื่อฟัง

wealth tax คนรวยก็เพิ่มไม่ได้ , corporate tax ก็เพิ่มไม่ได้ แทบไม่มีอะไรดึงดูดการลงทุนแล้ว

จบที่เพิ่ม consumption tax ทั่วหน้าเนี่ยแหละ โดยที่รายได้ประชาชนเท่าๆเดิม

บทความนี้เขียนได้ดีมากเลยนะ ปกติเวลาอ่านบทความแนวนี้ผมจะค่อยๆอ่านและพยายามหาจุดแย้ง ไม่คล้อยไปตามคนเขียนทั้งหมด แต่บทความนี้ผมหาจุดแย้งในหัวผมไม่เจอเลย ประเทศไทยน่าเสียดายคนแบบนี้จริงๆ

ประเทศนี้ไม่ต้องการผู้นำเก่งหรอกครับ ที่ต้องการจริงๆคือโง่และเชื่อฟัง

ผมทำงานส่วนท้องถิ่น (ในเมือง) ได้เจอประชากรในเขตพื้นที่เยอะมากๆ

จากที่ได้พบเจอ ผมบอกเลยว่าผมหมดหวังฉิบหาย 555

หวังกับเด็กรุ่นใหม่ๆเท่านั้นแหล่ะ และคงต้องรอให้รุ่นๆเรา ใกล้ๆแก่ตายนู่นเลยครับ

ให้รุ่นปกติกลายเป็นส่วนน้อยถึงจะพอได้เห็นหน้าเห็นหลังครับ

พอเกิดเรื่องกับเขมรผมแม่งสิ้นหวังจัดๆ รู้เลยประชากรเราแทบไม่ได้ต่างจากคนเขมร

มีดีกว่าแค่ประเทศเจริญกว่า ส่วนเรื่องสติ เรื่องความคลั่งนี่ให้ไม่ต่างกันเลย

ด่าเขมรโง่โดนผู้นำจูงจมูก หันดูบ้านเราไอ่แม่ทัพภาคเดินสายพล่ามยังกะดารา ต่างกันตรงไหน

น่าฟ้องไอ้เจ้าของบทความในรูป ข้อความถึงขั้นขู่ฆ่าได้นะนั่น

ผมเหลือแค่สังคม SS กับเพื่อนไม่กี่คนนะที่ไม่ไหลตามกระแสชาตินิยมจนหน้ามืด
ตลกร้ายช่วงนี้เหมือนมีเควสมาให้ประเทศไทยทดสอบ วันก่อนแม่ทัพภาค 2 ไปปราศรัยว่าไงบ้างนะ ขอให้รัก ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์

ชาติ ==> ตอนนี้คลั่งชาติจนหน้ามืดเสียสติกันเกือบทั้งประเทศ
ศาสนา ==> ตั้งแต่สีกากอล์ฟกวาดยกตี้ จนถึงอลงกต รวมถึงข่าวพระสงฆ์ยิบย่อยเกือบทุกวัน
พระมหากษัตริย์ ==> นี้ผมขอไม่ก้าวล่วง...


ส่วนบทความพิธา ผมชอบนะ เป็นคนที่พอดี วางตัวเป็น ตอนมาไทยก็ไม่ออกสื่อเยอะและไม่หายเงียบจนเกินไป
แค่คำว่า ทหารมีไว้ทำไม นั่นแหละต้นเหตุแห่งความดิ้น พวกคลั่งชาติก็เอามาตีฟูจนจะเป็นการล่าแม่มด
ทั้งที่บริบทเขาพูดเพื่อให้ทหารผู้น้อย คนที่อยู่ในสมรภูมินั่นแหละจะได้ประโยชน์จริงๆ

ตอนแรกก็มีหวังกับประเทศเหมือนกัน อาจจะ 5ปี 10ปี แต่จากเหตุการณ์ปะทะกับเขมรล่าสุด ผมว่าคงอีกนาน หรืออาจจะไม่ได้เห็นการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในรุ่นเรา