องค์ประกอบของประเทศล่มสลาย แล้วไทยมีกี่ข้อ?
ช่วงนี้เห็นมีการพูดถึงเรื่องรัฐล้มเลวเพิ่มมากขึ้นในหลายๆ สื่อต่างๆ
ผมเองก็เพิ่งได้มีโอกาสอ่านบทความเกี่ยวกับเรื่องรัฐล้มเหลวไปเมื่อวันก่อน จากเพจ Trick of the Trade ของคุณปิ๊ก ธรรศภาคย์ เลิศเศวตพงศ์
บทความจะยาวหน่อย แต่อยากให้ทุกท่านได้อ่านกัน
แต่สั้นๆ ก็คือ การที่จะวัดว่าเป็นรัฐล้มเหลว หรือ ประเทศที่ล่มสลาย จะมีการวัดทั้งหมด 6 มิติ 32 องค์ประกอบ
- มิติการเมือง
- มิติเศรษฐกิจ
- มิติสังคม
- มิติการศึกษา
- มิติพัฒนาและสถาบัน
- เสื่อมขั้นวิกฤต
ถ้าดูแล้วประเทศนั้นเข้าข่ายมากกว่า 16 ข้อ จาก 32 ข้อ ถือว่าเป็นภาวะรัฐถดถอย
หรือถ้ามากกว่า 25 ข้อ จาก 32 ข้อ อาจเรียกได้ว่ากำลังเข้า Fail State อย่างแท้จริง
แล้วประเทศไทย ตอนนี้มีกี่ข้อ?
Spoil
คิดว่า ประเทศไทยเข้าข่ายประมาณ 23–25 ข้อ บางข้อขึ้นอยู่กับการตีความของแต่ละคน
มิติการเมือง (6/6 ข้อ) ครบ
✅ ผูกขาดอำนาจแบบไม่มีกลไกถ่วงดุลที่มีประสิทธิภาพ (เช่น ส.ว. มาจากการแต่งตั้ง)
✅ การเลือกตั้งเสรีมีข้อกังขา ทั้งในด้านกติกาและการบังคับใช้
✅ รัฐธรรมนูญเอื้อให้อำนาจเดิมอยู่ต่อ เช่น การตั้ง ส.ว. มาเลือกนายก
✅ ศาลและองค์กรอิสระถูกมองว่าเอนเอียง และมีการเลือกปฏิบัติ
✅ สื่อถูกกดดัน ปิดปาก หรือบิดเบือนผ่านทุนและรัฐ
✅ การใช้ความมั่นคง ปราบม็อบ ดำเนินคดีทางการเมือง
.
มิติเศรษฐกิจ (6/6 ข้อ) ครบ
✅ ระบบทุนผูกขาดชัดเจน เช่น ห้างค้าปลีก ค่ามือถือ อุตสาหกรรมอาหาร
✅ การออกใบอนุญาต-สัมปทานลำบากสำหรับรายเล็ก ที่ทำให้ยาก เพื่อจะได้คอร์รัปชั่นง่าย
✅ นักลงทุนรายย่อยไม่มั่นใจเรื่องสิทธิในทรัพย์สิน โดยเฉพาะที่ดิน-ผังเมือง
✅ ระบบภาษีเอื้อรายใหญ่ กดรายย่อย
✅ การคอร์รัปชันยังคงอยู่ในระดับ “เป็นปกติ” ในหลายหน่วยงาน ไม่เคยมีการตรวจสอบและลงโทษคนที่เกี่ยวข้อง
✅ ค่าครองชีพสูงมากเมื่อเทียบกับรายได้ เช่นค่าเดินทาง ค่าไฟ ค่าการศึกษา
.
.
มิติสังคม (4/5 ข้อ)
✅ คนจำนวนมากหมดศรัทธาในความพยายาม โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ คนรุ่นใหม่ขาดแรงบันดาลใจอยู่มาก
✅ ความเหลื่อมล้ำรุนแรง ไทยติด Top 10 ของโลก
✅ สื่อขาดความรับผิดชอบต่อสังคม
✅ การเคลื่อนไหวถูกกดด้วยคดี ม.112 ม.116 และกฎหมายม็อบ
⚠️ ยังไม่มี Brain Drain ขนาดรุนแรง คนเก่งยังไม่ย้ายออก แต่คนเก่งข้างนอกไม่กลับมา
.
.
มิติการศึกษา (3/4 ข้อ)
✅ ระบบการศึกษาเน้นเชื่อฟัง มากกว่าวิเคราะห์
✅ ไม่สอดคล้องตลาดแรงงาน
✅ วุฒิไม่ช่วยให้เข้าระบบเศรษฐกิจหรือหางานได้จริง
⚠️ มีบางส่วนที่ใช้การศึกษาเพื่อคงระบบเดิม (เช่น หลักสูตรที่หลีกเลี่ยงวิจารณ์การเมือง)
.
.
มิติพัฒนาและสถาบัน (4/6 ข้อ)
✅ สถาบันรัฐจำนวนมากถูกครอบโดยผู้มีอำนาจ
✅ การปฏิรูปบ่อยครั้งไม่เปลี่ยนโครงสร้างจริง
✅ โครงการพัฒนา “แจกมากกว่าสร้าง” เช่น โครงการแจกฟรี บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ
✅ เปลี่ยนผู้นำแต่ไม่เปลี่ยนระบบ ได้นายกฯ คนใหม่ภายใต้ระบบนิเวศเดิม
⚠️ บริการพื้นฐานบางอย่างดี เช่น สาธารณสุข แต่ระบบโดยรวมยังมีความเหลื่อมล้ำ
❌ ประเทศยังมีโครงการพัฒนาใหม่ ๆ ที่พอเดินได้ แต่ทำโดยเอกชนและสู้ด้วยตัวเอง เช่น Start-up หรือ Soft Power แต่ยังเล็ก
.
.
เสื่อมขั้นวิกฤต (2/5 ข้อ)
⚠️ การใช้ทหารไม่ถึงขั้นปราบแบบสมัยก่อน แต่ยังมีการใช้โครงสร้างทหารในการเมือง
❌ ยังไม่ถึงขั้นสงครามกลางเมือง
✅ ประชาชนจำนวนมากไม่ไว้ใจรัฐ
⚠️ คนจำนวนนึง “ยอมแพ้” แบบเงียบ และยังมีอีกมากที่บังไม่ยอมแพ้
✅ ระบบกฎหมายยังทำงานอยู่ แต่มีการเลือกบังคับใช้ชัดเจน ใครมีเส้นสายคือรอด
รวมทั้งหมด: ประมาณ 23–25 ข้อ จาก 32 ข้อ
บาคนอาจให้มากน้อยกว่านี้ แล้วแต่มุมมองส่วนตัว
ส่วนตัวผมเห็นด้วยกับบทความนี้ ที่ว่า เรากำลังอยู่ในภาวะ "Pre-Failure State"
แต่ตอนนี้ยังมีแนวโน้มที่จะเป็นไปได้ว่าจะดีขึ้น ปัญหาที่อยู่ใต้พรมได้มีการถูกกาง ออกมาตีแผ่ให้สังคมรับรู้มากขึ้น
ซึ่งผมอยากให้ประชาชนคนไทย ตื่นรู้กันจริงๆ ว่า "การเมืองเป็นเรื่องของทุกคน" และผมเชื่อว่าการเมืองดีจะทำให้ประเทศดีขึ้นได้อย่างยั่งยืน
ผมก็ได้แต่หวังว่าในการเลือกตั้งครั้งหน้า ประเทศไทยของเราจะมีแนวโน้มที่จะกลับมาเป็นประเทศที่การเมืองดีได้ในอนาคตอันใกล้