จมื่นอมรดรุณารักษ์ (แจ่ม สุทรเวช) บันทึกในเรื่อง ดุสิตธานี: เมืองประชาธิปไตยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงสภาพบ้านเมืองในดุสิตธานีว่า

“บ้านแต่ละหลังมีขนาดโตกว่าศาลพระภูมิ สร้างขึ้นด้วยฝีมือประณีต ฉลุสลักลวดลายอย่างวิจิตร ทาสีสวยงาม ทุกๆ บ้านมีไฟฟ้าติดสว่างอยู่กลางบ้าน

“ถนนหนทางในเมืองดุสิตธานีส่วนมากเป็นถนนสายเล็กๆ มีบางสายที่ใหญ่โต พอที่จะเดินได้ ถนนทุกสายสะอาดสะอ้าน สวยงาม ปลูกต้นไม้เล็กๆ ไว้ร่มรื่นสองข้างทางถนนที่เป็นสายสำคัญ”

ผู้คน วิถีชีวิต และกฎหมาย

นอกจากบ้านเมืองจะมีสภาพเหมือนเมืองจริงๆ แล้ว ดุสิตธานียังมีรัฐบาลและราษฎรอยู่อาศัยภายใต้บทบาทสมมติที่ตราไว้ในกฎหมาย ‘ธรรมนูญลักษณะปกครองคณะนคราภิบาล (ดุสิตธานี) พระพุทธศักราช 2461’

โดยผู้ปกครองในดุสิตธานีเรียกว่า “นคราภิบาล” ที่ได้มาจากการเลือกตั้งทุกๆ ปี



มีราษฎรที่เรียกว่า “ทวยนาคร” ที่มาจากมหาดเล็กรับใช้ใกล้ชิด มีทั้งเชื้อพระวงศ์ ชั้นหม่อมเจ้า โดยแต่ละคนจะสมมติชื่อตัวเอง มีอาชีพ มีบ้าน โดยเจ้าของบ้านทุกคนจะมีหน้าที่ดูแลความเรียบร้อยของบ้านตัวเอง เสียค่าน้ำ ค่าไฟ และจ่ายภาษี

หากผู้ใดทำผิดกฎหมาย ก็จะถูกลงโทษ “ปรับเงินเป็นพินัย” เช่น ปล่อยให้บ้านชำรุด เกิดความสกปรกอันเป็นเหตุให้ก่อโรค หรือเกิดอัคคีภัยได้ ก็จะถูกลงโทษปรับครั้งละไม่เกิน 5 บาท ถ้ายังขืนทำซ้ำก็จะถูกปรับเพิ่มขึ้น

รัชกาลที่ 6 ก็ทรงเป็นหนึ่งในทวยนาครที่อยู่เมืองแห่งนี้ พระองค์ทรงใช้ชื่อว่า “ท่านราม ณ กรุงเทพ” แต่คนดุสิตธานีจะนิยมเรียก “ท่านราม” มีอาชีพเป็นทนาย มรรคนายกวัดพระบรมธาตุ เป็นพระราชมุนี เจ้าอาวาสวัดธรรมาธิปไตย และทรงแสดงพระธรรมเทศนาจริงๆ ด้วย





นอกจากนี้ ดุสิตธานียังมีสื่อประจำเมืองเป็นหนังสือพิมพ์ทั้งหมด 3 ฉบับ ได้แก่ ดุสิตสมัย (รายวันฉบับแรก) ดุสิตสักขี (รายวันฉบับที่สอง) และดุสิตสมิต (รายสัปดาห์) โดยมี “ท่านราม” รับหน้าที่เป็นบรรณาธิการ



แม้ทุกสิ่งในดุสิตธานีจะจำลองโลกที่บางคนบอกว่าเป็น ‘สยามในฝัน’ ของรัชกาลที่ 6 แต่วันเวลาในดุสิตธานีนั้นเดินผ่านไปอย่างรวดเร็ว เนื่องจากย่อเวลาให้เหลือ 1 ใน 12 หรือ 1 ปีดุสิตธานีเท่ากับ 1 เดือนธรรมดา

มีบันทึกระบุว่า ในช่วงเวลาระหว่าง พ.ศ.2461 – 2462 หรือราว 2 ปีนั้น (ราว 24 ปีของปฏิทินดุสิตธานี) ได้มีการเลือก “นคราภิบาล” ถึง 7 คร้ัง เพื่อให้มีการอภิปราย ติติง เลือกตั้ง ฯลฯ ผ่านบทบาทสมมติ อันเป็นพระราชประสงค์ของรัชกาลที่ 6 ที่จะทรงฝึกเสนาอำมาตย์ซาบซึ้งในพระบรมราโชบาย

ทว่าสุดท้ายวิถีชีวิตในดุสิตธานีก็ดูเหมือนจะเกิดขึ้น และจบเพียงเท่านั้น

‘ดุสิตธานีโมเดล’ ฝันไม่จริง

“วิธีการดำเนินการในธานีเล็กๆ ของเราเป็นเช่นไร ก็ตั้งใจว่าจะให้ประเทศสยามได้เป็นเช่นเดียวกัน…”

พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯ ในวันที่เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดศาลารัฐบาลมณฑลดุสิตธานี เมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ.2462 คือสิ่งที่บ่งชี้ถึงแนวพระราชดำริในการจัดสร้างเมืองจำลอง ‘ดุสิตธานี’

ต่อมาพระองค์ทรงมีพระราชประสงค์ให้นำแนวทางการปกครองที่ทดลองนั้นมาปรับใช้จริงในจังหวัดต่างๆ โดยพระยาสุนทรพิพิธ (เชย ฆัฆวิบูลย์) ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่กระทรวงมหาดไทยขณะนั้นที่เล่าไว้ใน ดุสิตธานี: เมืองประชาธิปไตยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว เขียนโดย จมื่นอมรดรุณารักษ์ (แจ่ม สุทรเวช) ว่า

“เดือนมีนาคม พ.ศ.2464 ข้าพเจ้าก็ได้รับโทรเลขกระทรวงมหาดไทยให้มารับราชการกรุงเทพฯ ขณะนั้นข้าพเจ้ารับราชการอยู่จังหวัดนครสวรรค์ ครั้นเข้ามาถึงและรายงานตัวตามระเบียบแล้ว ท่านเสนาบดีก็แจ้งความประสงค์ให้ทราบโดยตรง แล้วสั่งให้ไปฟังเรื่องราวละเอียดจากท่านปลัดกระทรวง เมื่อได้พบกับท่านปลัดกระทรวง ท่านจึงได้บอกเรื่องราวให้ทราบโดยตลอด…ท่านบอกว่า จังหวัดที่จะให้เริ่มงานนี้ได้ เลือกเอาจังหวัดสมุทรสาคร เพราะเหมาะด้วยเหตุผลหลายประการ”

ส่วนเหตุผลที่เลือกสมุทรสาครเป็นที่ทดลองการปกครองแบบใหม่ พระยาสุนทรพิพิธอธิบายว่า เพราะจังหวัดนี้คนทำอาชีพหลักหลากหลาย คือมีทั้งทำนา ทำสวน ทำประมง จังหวัดมีขนาดไม่ใหญ่ พลเมืองไม่เยอะ และอยู่ใกล้กรุงเทพฯ



“…ดูจะเป็นความสะดวกด้วยประการทั้งปวง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ทรงเห็นชอบด้วยแล้ว”

ทั้งที่รัชกาลที่ 6 ทรงเห็นชอบ แต่ทำไม ‘ดุสิตธานีโมเดล’ ถึงไม่เกิดขึ้นจริง?

“พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงนำเรื่องเข้าสู่ที่ประชุมเสนาบดี แล้วมีข่าวกระเส้นกระสายจะเท็จจริงอย่างไรไม่ทราบว่า มีเสนาบดีบางท่านเห็นว่าร่างกฎหมายของกระทรวงมหาดไทยให้สิทธิแก่ราษฎรกว้างขวางเกินไป อาจกระทบกระเทือนต่อผลประโยชน์ของรัฐ เรื่องจึงยังตกลงไม่ได้ คงค้างพิจารณาอยู่…”

เรื่องนี้กลายเป็นประเด็นค้างเติ่งในที่ประชุมเสนาบดี และยังคงเงียบอยู่เช่นนั้น จนกระทั่งวันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ.2468 พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต

เรื่องทั้งหมดจึงเงียบหาย และคงไม่มีใครคาดคิดว่าอีกไม่กี่ปีต่อมา ประเทศไทยจะเกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ โดยกลุ่มราษฎรที่ไม่ใช่ ‘ทวยนาคร’ ในดุสิตธานี แต่เป็นกลุ่มคนไทยที่ส่วนใหญ่เป็นนักเรียนนอก ซึ่งเรียกตัวเองว่า ‘คณะราษฎร’

author : วชิรวิชญ์ กิติชาติพรพัฒน์ 5 December 2018

https://becommon.co/culture/dusit-thani-evidence/

รออ่านคอมเม้นต์จากผู้รู้..

แต่ผมว่า ประชาธิปไตย มันมาพร้อมกับสังคมที่ประชาชนมีความรู้ ยุคสมัยนั้นมันไม่เหมาะก็จริง แต่ตอนนี้..มันขวางไม่ไหว

เปรียบดุสิตธานีให้เห็นง่ายๆ ในสมัยนี้ก็เหมือนนั่งเล่น the sim

A: นาง B เดี๋ยวฉันจะทำกล้วยเชื่อมไปให้กิน เดี๋ยวเย็นๆ แวะไปบ้านเธอนะ
B: ได้เลย รีบๆ มานะ

คุณคิดว่าของเล่นจำลอง ซึ่งจำลองได้แย่กว่า the sim จะเป็นต้นแบบประชาธิปไตยได้จริงๆ หรอ ตัดสินเอาเองละกัน

ผมกะด้วยสายตาขนาดสิ่งก่อสร้างน่าจะประมาณเมืองจำลองพัทยาเหนือ

แต่ขนาดรวมทั้งเมืองแค่ 3 ไร่

เคยคิดว่าดุสิตธานีตั้งอยู่แถวสวนลุม..

เอาจริงๆ คือ ทุกวันนี้ก็ไม่ได้เห็นความเปลี่ยแปลงใดๆ

แม้จะผ่าน 24 มิถุนา 2475 มาแล้ว 88 ปี

รัฐธรรมนูญ 20 ฉบับ ร่างแล้วล้ม ร่างแล้วล้ม

มูฟออนเป็นวงกลม อยู่อย่างงี้มา 88 ปี

บางประเทศเขาใช้กันมาฉบับเดียว 233 ปี (ตั้งแต่ 1787)

มันแสดงให้เห็นถึงการเคารพกฎกติกา ได้เป็นอย่างดี

ไม่ใช่ พอใช้ไปกติกานี้ไม่ชอบ อั๊วไม่ได้เปรียบ อั๊วรื้อทิ้ง แล้วร่างใหม่

นี่รัฐธรรมนูญนะเห้ย ไม่ใช่กระดาษเช็ดก้น


จึงไม่แปลก ที่คนทำผิด แล้วจะรอดพ้นกฎหมาย... ^ ^
เพราะรัฐธรรมนูญกฎหมายสูงสุดยังไม่เคารพกันเลย
จะให้เขามาเคารพกฎหมายลำดับรองลงมาได้ยังไง เหอๆ

มันควรจะจบที่รุ่น 2475 จบที่รุ่น 14 ตุลา จบที่รุ่น พฤษพา และจบที่รุ่นต่อไปไม่รู้จบ

ตราบใดที่องค์กรทหารยังยกหางตัวเอง คิดว่าตัวเองแก้ปัญหาได้ทุกอย่าง
เอารถถังออกมายึดอำนาจก็จบ หรือมีความคิดแบบน้องแดง ที่ว่าทำทุกอย่างเพื่อ ...
โดยไม่สนถูกผิด ก็จะเป็นวังวนแบบนี้ ทหารต้องไม่ยุ่งเกี่ยวการเมือง
ให้มันเป็นไปตามระบบสิ

หมู่บ้านเผ่ามังกรฟ้านี่หน่า

ดูไม่มีอะไรจริงซักอย่างยกเว้นเหตุผลที่ไม่ผ่านกฎหมาย “กลัวเสียผลประโยชน์ของรัฐ”

เออค่อยอยู่ในโลกเดียวกันหน่อย

ก็ถ้าไม่จัดการที่ “ต้นตอ” ของปัญหา ก็คงจะเกิดไม่รู้จบแบบที่ว่าหละครับ

ทำอย่างกับไม่เคยครับ

ไม่ถูกครับ ปชต.คือระบอบที่รองรับความโง่และชั่วของมนุษย์ที่สุดแล้ว

สมมติโง่ทั้งประเทศ ระบอบเผด็จการคุณสุ่มหยิบผู้นำมาจากคนโง่ คุณก็ได้ผู้นำโง่ โง่แบบไม่มีใครหยุดได้ เพราะมีอำนาจเต็ม ยิ่งถ้ามีระบบสืบสายเลือดก็ได้โง่ไปชั่วชีวิต

คอมมิวนิส แชร์ทุนกันหมด ทุกคนโง่ก็จนกันหมด ถ้าประธานหรือคนดูแลทุนโง่ด้วยก็ยิ่งพัง

ปชต. คุณเลือกนายกโง่เป็นผู้นำ แต่มันไม่สามารถโง่ตามใจชอบได้ อย่างน้อยยังมีคนตรวจสอบ ต่อให้คนตรวจสอบมันโง่ มันก็ต้องเห็นความโง่ของคนอื่น และนายกมันวาระแค่ 4 ปี ยังไงก็มีหวังที่จะหลุดจากความโง่

ต้องเน้นตรงนี้เลย


100ปีผ่านไปฝ่ายปกครองก็ยังคิดแบบนี้

ผมอ่านหนังสือประวัติศาสตร์การเมืองช่วง ก่อน 2475 -2530 มาเป็นสิบๆ เล่ม ก็ยืนยันว่าไม่เคยครับ

งั้นคงมองคนละต้นตอแล้วล่ะ