เรื่องโดย : ผศ.นพ.กำธร มาลาธรรม สาขาวิชาโรคติดเชื้อ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ผลจากการศึกษาของกระทรวงสาธารณสุขและเวลคัมทรัสต์ ซึ่งเป็นกองทุนด้านสาธารณสุขของประเทศอังกฤษ พบว่าทุก ๆ ชั่วโมงในประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตจากการดื้อยาปฏิชีวนะเฉลี่ย 2 คน โดยในปี 2010 มีผู้เสียชีวิตจากเชื้อแบคทีเรียดื้อยาในประเทศไทยถึง 19,122 คน บางรายงานกล่าวว่าตัวเลขนี้อาจสูงถึงกว่าสามหมื่นคน ซึ่งสาเหตุหนึ่งมาจากการที่คนไทยสามารถหาซื้อยารับประทานเองตามร้านขายยาได้ง่าย โดยไม่ต้องมีใบสั่งยาจากแพทย์

การดื้อยาของเชื้อโรคเกิดจากการที่ใช้ยามากเกินไปจนเชื้อพัฒนาให้สามารถต่อต้านได้ด้วยตัวเอง โดยเกิดขึ้นได้กับเชื้อทุกชนิดอยู่ที่ว่าจะมากหรือน้อยแค่ไหนในเชื้อแต่ละตัว รวมถึงพฤติกรรมการใช้ยาว่าถูกวิธีหรือไม่ โดยหลายคนอาจคิดว่าอาการป่วยทั่วไปเป็นอาการธรรมดาที่สามารถซื้อยารับประทานได้เองจึงไม่จำเป็นต้องไปพบแพทย์ เช่น ไข้หวัด อาการท้องเสีย หรือแผลที่เกิดขึ้นตามร่างกาย ซึ่งจริง ๆ แล้วสามารถหายได้เองโดยที่ไม่ต้องพบแพทย์หรือทานยาเลย

คนจำนวนมากเรียกยาต้านเชื้อแบคทีเรียว่ายาแก้อักเสบ ความจริงแล้วยาแก้อักเสบคือยาอีกกลุ่มหนึ่งที่มีฤทธิ์ลดการอักเสบเท่านั้นโดยไม่มีฤทธิ์กำจัดเชื้อแบคทีเรียเลย ใช้สำหรับรักษาการอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ เช่น โรคเกาต์ ผู้ป่วยมักจะไปหาซื้อยา "แก้อักเสบ" มารับประทานเองด้วยความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน และมักจะได้ยาฆ่าเชื้อหรือยาต้านแบคทีเรียมา โดยที่เข้าใจว่าคือยาแก้อักเสบซึ่งรับประทานแล้วจะหายได้ทุกโรค จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้เราได้ยาต้านแบคทีเรียโดยไม่จำเป็น

ทั้งนี้เชื้อดื้อยาในร่างกายของเราสามารถเกิดขึ้นได้เสมอ แม้ว่าจะใช้ยาที่ถูกต้องหรือไม่ถูกต้องก็ตาม แต่หากร่างกายได้รับยาที่ไม่ถูกต้องนั่นหมายความว่าร่างกายของเรานั้นใช้ยาเกินความจำเป็นทำให้เชื้อแบคทีเรียปกติในร่างกายดื้อยาโดยเราไม่ได้ประโยชน์จากการรับประทานยานั้นแต่ประการใด
ดังนั้น เราจึงควรมีความระมัดระวังในการใช้ยาต้านแบคที เรีย ไม่หาซื้อยากลุ่มนี้มารับประทานเอง หากจำเป็นต้องใช้ยานี้ ควรอยู่ภายใต้การดูแลของผู้ที่มีความรู้ เพื่อให้เราได้ประโยชน์สูงสุดจากการใช้ยา


ยาปฏิชีวะนะ ก็ไม่ได้มีแค่ amoxicillin นะครับ ยังมีอีกหลายตัวเลยเดี๋ยวลงรายละเอียดให้ดูครับ

ก. ยาเพนิซิลลิน (Penicillin) ซึ่งสังเคราะห์ได้จากเชื้อรา แต่ในยุคปัจจุบันได้กำ เนิดยาต้านเชื้อโรคโดยเฉพาะเชื้อแบคทีเรีย รุ่นลูกหลานออกมามากมายจนนับไม่ถ้วน ดังขอยกตัวอย่างกลุ่มยาปฏิชีวนะที่นิยมใช้ในบ้านเรา ดังนี้
เพนิซิลลิน เป็นยาใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียได้ในหลายเนื้อเยื่อ/อวัยวะ เช่น คออักเสบ เป็นต้น เป็นกลุ่มยาที่ไม่ทนกับกรดในกระเพาะอาหาร จึงต้องกินยาก่อนอาหารและถูกขับออกจากร่างกายโดยผ่านไต แต่ยาบางตัวในกลุ่มนี้ก็ถูกขับออกโดยผ่านกระบวนการที่ตับก่อน ตัวอย่าง ยาในกลุ่มเพนิซิลลิน เช่น อะมอกซิซิลลิน (Amoxicillin) แอมปิซิลลิน (Ampicillin) คาร์เบนิซิลลิน (Carbenicillin) คลอกซาซิลลิน (Cloxacillin) และ ฟลูคลอซาซิลลิน (Flucloxacillin)

ข. อะมิโนไกลโคไซด์ (Aminoglycosides) เป็นยาปฏิชีวนะใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่กระดูก ข้อ การติดเชื้อที่ผิวหนัง การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ การติดเชื้อหลังผ่าตัด ยากลุ่มนี้ไม่ค่อยดูดซึมทางลำไส้ ต้องใช้วิธีฉีดเข้ากล้ามหรือฉีดเข้าทางหลอดเลือด มีความเป็นพิษต่อไตและหูชั้นใน ตัวอย่างยากลุ่มอะมีโนไกลโคไซด์ เช่น เจนตามัยซิน (Genta mycin) โทบรามัยซิน (Tobramycin) อะมิคาซิน (Amikacin) สเตรปโตมัยซิน (Streptomycin) สเปคทิโนมัยซิน (Spectinomycin) กานามัยซิน (Kanamycin) และ นีโอมัยซิน (Neomycin)

ค. เซฟาโลสปอริน (Cephalosporin) จัดเป็นกลุ่มยาปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียได้หลายชนิด เช่น ชนิดก่อการอักเสบของทางเดินหายใจ และของทางเดินอา หาร ยากลุ่มนี้ไม่ทนกรดเช่นเดียวกับกลุ่มเพนิซิลลิน (Penicillin) และดูดซึมในทางเดินอาหารได้ไม่ดี จึงต้องใช้การฉีดเข้ากล้ามหรือเข้าหลอดเลือด แต่ก็พบว่ายาเซฟาโลสปอรินบางตัวมีคุณสมบัติทนกรดได้ดี ทั้งยังสามารถให้ยาโดยการรับประทานได้

ง. แมคโครไลด์ (Macrolide) จัดเป็นยาปฏิชีวนะที่ใช้แพร่หลายอีกกลุ่มหนึ่ง สา มารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรียโดยการก่อกวนที่สารพันธุกรรม หรือที่เรียกว่า อาร์เอนเอ (RNA) ตัว อย่างยากลุ่มแมคโครไลด์ เช่น อีรีโทรมัยซิน (Erythromycin) อะซิโทรมัยซิน (Azithromycin) คลาริโธรมัยซิน (Clarithromycin) และรอซิโทรมัยซิน (Roxithromycin) ทำให้เชื้อไม่สามารถสังเคราะห์โปรตีนในการดำรงชีวิตได้ มักใช้ในการรักษาโรคติดเชื้อจากแบคทีเรียในทางเดินหายใจส่วนบนและส่วนล่าง
จ. เตตราไซคลีน (Tetracyclines) ใช้รักษาการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะและการติดเชื้อในลำไส้ รักษาหลอดลมอักเสบ แผล ฝี หนอง มีกลไกการออกฤทธิ์โดยก่อกวนการทำ งานของสารพันธุกรรม หรือ อาร์ เอน เอ ของเชื้อแบคทีเรีย ทำให้เชื้อไม่สามารถสังเคราะห์โปร ตีนได้ และทำให้เชื้อหยุดการเจริญเติบโต ห้ามใช้ยาในเด็กอ่อนและหญิงมีครรภ์ เพราะอาจส่ง ผลถึงการเจริญเติบโตของกระดูกของเด็กและของทารกในครรภ์ได้ หากใช้ร่วมกับยาเม็ดคุมกำ เนิด จะลดประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด จึงอาจตั้งท้องได้ ห้ามใช้ร่วมกับยาลดกรด และ/หรือ ยากลุ่มวิตามินที่มีเหล็กเป็นส่วนประกอบ เพราะจะลดการดูดซึมยาเตตราไซคลีนได้

ฉ. ควิโนโลน (Quinolones) ใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินปัสสาวะ ทางไต และต่อมลูกหมาก แต่ไม่ค่อยนำไปใช้รักษาการติดเชื้อในโพรงไซนัส(Sinusitis/ไซนูไซติส/ไซนัสอักเสบ) ยากลุ่มนี้ออกฤทธิ์โดยรบกวนการสร้างโปรตีนในสารพันธุ กรรมของเชื้อแบคทีเรียที่เรียกว่า ดีเอนเอ (DNA)
ข้อควรระวังและห้ามใช้ยากลุ่มควิโนโลน คือ ในผู้ที่เป็นโรคลมชักเพราะอาจกระตุ้นสมองเป็นสาเหตุให้ชักได้บ่อยขึ้น ตัวอย่างยากลุ่มควิโนโลน เช่น ไซโปรฟลอซาซิน หรือ ซิโปรฟลอซาซิน (Ciprofloxacin) เลโวฟลอซาซิน (Levofloxacin) นอร์ฟลอซาซิน (Norfloxacin) และ โอฟลอซาซิ น(Ofloxacin)




ปล.ข้อแนะนำส่วนตัวนะครับ อย่างผมเมื่อก่อนเวลาเป็นหวัดเจ็บคอมากินทีนึงก็จะซื้อ amoxicillin มากินเอง จนกระทั้งกินๆขาดๆ จนทำให้เชื้อดื้อยา จนเกิดการอักเสบหนักขึ้นมากเลย ผมเลยต้องไปซื้อตัวที่แรงกว่ามากิน คือมันยุ่งอะครับ ควรกินให้ครบโดสนะครับ

ถ้าสถานการณ์ยังเป็นอย่างนี้ ต่อไปคนก็จะตายเพราะติดเชื้อโง่ๆ นี่หละครับ อายุขัยคนจะน้อยลงอย่างน่าใจหายแน่ๆ

ผมกินตัวนี้อยู่ จัดในหมวดหมู่ยาแก้อักเสบไหมเนี้ยเพราะผมสิวขึ้น เภสัชแนะนำให้กิน มันเป็นยาฆ่าเชื้อ ผมกินมาเป็นเดือนละนะ อ่านแล้วกลัวๆ

[/imgl]

ต้องเรียกว่า ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อ ครับผมมมมมมมมมมมมม




ยาลดอักเสบ ลดปวด ลดอักเสบ ถึงเรียกว่า ยาแก้อักเสบ คร๊าบบบบบบผมมม

ถ้าเป็นแผลอักเสบผมพึ่งกินนะยาพวกนี้

แต่ส่วนมากผมกินแต่ไอบูเฟ่นแก้ไมเกรนงะ = =

หือตัวนี้เป็น ปฏิชีวนะเหมือนกันครับ แล้วท่านกินแแล้วมีผลข้างเคียงบ้างไหมครับ
http://haamor.com/th/%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B9%84%E0%B8%8B%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%99/

แล้วก็เรียก amoxicillin ว่ายาแก้เจ็บคอซะเยอะเลย หลายคนคือเจ็บคอปุ๊บ ร้องหายาตัวนี้ปั๊บ

ถ้าเจ็บคอ เป็นแผล ท้องเสีย อย่าพึ่งรีบไปซื้อยาฆ่าเชื้อมากินครับ เอาแค่ยาที่พอบรรเทาอาการก่อน ถ้าเป็นหนักขึ้นค่อยไปหาหมอ

ในชีวิตนี้ผมเคยกินยาฆ่าเชื้อนับครั้งได้เลย คือตอนเป็นไข้หวัดใหญ่แล้วเป็นปอดบวม, ท้องเสียหนัก มีไข้ ถ่ายมีมูกเลือด, เป็นตากุ้งยิง

และไม่เคยกินยาฆ่าเชื้อเพื่อรักษาอาการเป็นไข้เจ็บคอเลยสักครั้งในชีวิต

ribครับ

บางคนดื้อครับ อย่างผมเปิดร้านขายยาให้แฟนที่เป็นเภสัชเป็นคนจ่ายยาจะเจอพวกนี้บ่อยๆ

บางคนไม่จ่ายยาให้นี่โกรธก็ปล่อยมันโกรธไปก็คงหาเอาร้านอื่น บางคนควรกินแต่ยังไงก็จะไม่เอา

บางคนก็ตื้อจะเอาแผงเดียวให้ได้อยู่นั่น พอไม่ยอมจ่ายก็พยายามแถจะอยู่นั่น

เภสัชก็นะ อย่ากินเลยครับ กระทู้รักษาสิวผมมีอยู่ไปอ่านดูได้ครับ ระวังดื้อยาและเป็นโรคกระเพาะนะครับ

ผมกินมาเป็นเดือนแล้ว ไม่มีผลข้างเคียงอะไรเลยครับ แต่มีแต่คนบอกว่าถ้ากินแล้วสิวหายแล้วก็ควรหยุดกิน อ่านข้างบนแล้วเสียวเลย

ส่วนตัวผมเป็นโรคกระเพาะอยู่แล้วด้วย

ยาตัวนี้นำมาใช้รักษาสิวได้ครับ ในรายที่เป็นมาก พวกหัวสิวอักเสบ ถ้าเป็นไม่มากปกติควรจะใช้ยาทาก่อน

ถ้าจะใช้ตัวนี้ควรใช้ร่วมกับยาทารักษาสิว เช่น benzac และใช้ในระยะเวลาสั้นๆ สัก 2-3 เดือน พอหายหรือดีขึ้น ไม่มีสิวอักเสบแล้วหยุด

เล่าเหตุการณ์ที่แฟนผมเคยพบเจอมานะครับ

แฟนผมเค้าเจ็บคอมีเสมหะ ก็ไปขอซื้อยาฆ่าเชื้อนี่แหละ เภสัชกรผู้จ่ายยาจ่ายยาให้ไม่ครบโดส แฟนผมพอมีความรู้อยู่บ้างก็ถามเภสัชกรว่าทำไมให้มาไม่ครบโดส เภสัชกรบอกว่าแถวนี้เวลาเค้ามาขอซื้อยาพอจ่ายให้ครบโดส จะโดนคนที่มาขอซื้อท้วงติงมาว่าให้มาเยอะๆทำไม กินไม่กี่เม็ดก็หายแล้ว

ครับเอามาเล่าให้ฟัง

โอเคครับ ขอบคุณมากครับ ฮ่าๆ ตอนนี้ผมใกล้หายละ จะได้หยุดกินสักที ฮ่าๆ

หลักๆ คนเราส่วนมากความอดทนต่ำ เอะอะอยากหายไวๆ อยากฉีดยากินยาฆ่าเชื้อ
เเต่หากรุไม่ ไข้หวัดส่วนมากเป็นจากตัวไวรัส ถึง 90 % เเละสามารถหายได้เองโดยไม่ต้องพึ่งยาปฏิชีวนะ การกินยาปฏิชีวนะนานๆ มีส่วนทำให้ดื้อยาตามกระทู้ เเละหายากรักษายากเวลาเจ็บหนักๆที เป็นข้อเสียมากคับ ควรจะมีการควบคุ,เเละให้ความรู้ตัวโรคคับ

ปกติอะไรที่ต้องกินให้ครบโดส เภสัชเขาก็บอกตลอดนะ ส่วนความแรงและชนิดของยา ร้านยาส่วนส่วนใหญ่ร้านที่มีเภสัชประจำจริงๆเขาก็จ่ายจากเบาไปแรงอยู่แล้ว แต่เวลาเภสัชถาม "เป็นหนักไหม" เกินครึ่งตอบว่าหนัก เวลาผมช่วยน้าเใ้าร้านนี่ เจอลูกค้าอาการหนักมากกว่าเป็นนิดๆหน่อยๆอีก

ก่อนอื่นต้องแยกให้ออกก่อนเลย

ยาปฏิชีวนะ หรือ ยาฆ่าเชื้อ ไม่ใช่ยาแก้อักเสบ ยากลุ่มนี้เป็นยาที่ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ไม่มียาแรง ยาเบา มีแต่ยาที่ครอบคลุมเชื้อกว้างหลายตัวกว่า หรือ ครอบคลุมเชื้อคนละตัวกัน

ยาแก้อักเสบ คือยาลดอาการปวดอักเสบ โดยทั่วไปคือยากลุ่ม ns-Nsaids (พวก พอนสแตนด์ ไอบูโพรเฟ่น ไดโคฟิแนค) พวกนี้มันระคายเคืองกระเพาะอาหาร ถ้ายาดีหน่อยไม่กัดกระเพาะ ก็พวก ซิลีเบล็กซ์

คนไทยชอบเอาสองกลุ่มนี้มาปนกันสุดๆ และเอะอะก็จะกินยาฆ่าเชื้อลูกเดียว
ให้คำแนะนำไปก็หาว่าเรื่องมาก ถามเยอะ ซ่ะงั้น

เรื่องนี้พูดมาตั้งแต่ผมเรียนจบใหม่ ๆ นี่จบโท จะต่อเอกละ ปัญหาก็ยังเหมือนเดิม

ยังดีหลัง ๆ เภสัชกรอยู่ร้านเองมากขึ้นเลยไม่ค่อยจ่าย antibiotic แบบเกินความจำเป็น ส่วนเรื่องคนซื้อก็เหมือนเดิม จากประสบการณ์การเฝ้าร้านยาให้คณะคนไข้เริ่มฟังเภสัชกรมากขึ้นถ้าอธิบายดี ๆ เขาก็ไม่เอาแล้วปล่อยเราจัดยาให้ แต่ประเภทอีโก้สูงฉันเก่งมากกกกกกกกก็ยังมีอยู่เยอะ

จริง ๆ แล้วเป็นหวัดนิดหน่อยกินยาแก้ไอ แก้แพ้ลดน้ำมูก ขับเสมหะก็พอ ร่างกายเราแข็งแรงพอที่จะฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่ก่อให้เกิดโรคหวัด แถมบางคนเป็นหวัดจากเชื้อไวรัสอีก (น้ำมูกไม่ข้นเขียว) รักษาตามอาการดีสุด เดี๋ยว amoxy ที่กินกันเป็นขนมมันจะรักษาโรคติดเชื้อไม่เลยเข้าสักวันคนไข้จะรู้สึกเองแหละเวลาที่ต้องจ่ายค่ายานอกบัญชีเม็ดละหลายสิบบาท